Belçika doğumlu Fransız matematikçi Jacques Tits (1930 – ) grup teorisi ve geometri alanlarındaki çalışmaları ile biliniyor. Modern grup teorisine yaptığı katkılardan dolayı 2008 yılında John G. Thompson ile birlikte Abel ödülüne layık görülen Tits’i daha yakından tanıyalım.
Brüksel yakınlarındaki Uccle’de doğan Tits’in babası matematik profesörüdür. Lise öğrenimini Athénée de Uccle’de tamamladıktan sonra 14 yaşında Université Libre de Bruxelles’in giriş sınavlarını geçer ve 1950’de henüz yirmi yaşındayken grup teorisi alanında doktorasını tamamlar.
1964’e kadar aynı kurumda hocalık yaptıktan sonra Bonn Üniversitesi’ne geçer. 1973’te College de France’ta grup teorisi başkanlığı teklifi alıp kabul eder. Ancak bu pozisyona gelebilmesi için Fransız vatandaşı olması gerekmektedir. Belçika çift vatandaşlığı kabul etmediği için Belçika vatandaşlığını bırakıp Fransız vatandaşlığı alır ve College de France’ta çalışmaya başlar. Oradaki görevine 2000 yılında emekli oluncaya kadar devam eder.
Bu yazıda Tits’in adıyla anılan birkaç çalışmadan da bahsedelim. Tits grubu olarak anılan 17971200 elemanlı basit sonlu bir grup vardır. Tits alternatifi teoremi de adını matematikçiden almıştır: Lineer bir grubun sonlu üretilmiş alt gruplarının ya sonlu indeksli çözülebilir bir alt grubu ya da rankı 2 olan serbest bir alt grubu vardır. Grup teorisini geometrik yollarla da çalışan Tits’in geliştirdiği Bina Teorisi (Buildings) ise pek çok alanda uygulama bulmuştur. Bu “bina”lar lineer grupların cebirsel yapıları hakkında geometrik bilgi barındırırlar.
Diğer görevlerinin yanında Tits, 1980-1999 yılları arasında IHES’teki matematiksel çalışmaların basılmasında baş editör olarak çalışır. 1978 ve 1994 yıllarında Fields madalyası komitesinde yer alır. Bourbaki grubunun fahri bir üyesi kabul edilen matematikçi başka bir geometrik grup teorici olan Coxeter’in çalışmalarını yaygınlaştırmış, Coxeter sayısı, Coxeter çizgesi, Coxeter grubu gibi terimleri icat etmiştir. Abel ödülünü alması anısına verdiği Algebraic Simple Groups and Buildings başlıklı konuşmasını buradan izleyebilirsiniz.
