June Huh (1983 – ) kombinatorik alanında Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsünde çalışan Koreli Amerikalı bir matematikçi. Huh, Eric Katz ve Karim Ariprasito ile birlikte kanıtladığı Rota sanısı ile ünlendi. Üstelik bilimsel gazeteci olma hayaliyle üniversitede matematik değil, astronomi ve fizik okumuştu.
2 yaşında Seul’a taşınan Huh’nun babası istatistikçi, annesi ise Rus edebiyatçısı. İlkokulda matematik notları kötü olduğu için kendisine başka bir yön çizen Huh, şair olmayı düşünmüş, şiirler ve kısa romanlar yazmış. Üniversiteye başlayacağı zaman ise şair olarak geçinemeyeceğini düşünüp kendisi için bilimsel gazetecilik mesleğini hayal ediyormuş. Üniversite son sınıfta okullarına bir yıllığına gelen ünlü Japon matematikçi Hiranoka’nın cebirsel geometri derslerine, gazeteciliğini geliştirmek için girmeye başlayınca hayatının yönü değişmiş.
Hironaka’nın dersini yüzün üzerinde öğrenci takip etmeye başlamış, ancak birkaç hafta içinde sınıf mevcudu çok azalmış. Çoğu öğrenci dersi zor bulduğu için bırakırken, Huh’nun derdi Hiranoka’yı tanıyıp gözlemlemek olduğu için dersi takip etmeye devam etmiş. Dersten sonra Hiranoka’ya sorular sormaya başlamış, öğle yemeklerini birlikte yemeye başlamışlar ve muhabbetlerinde konu hep matematiğe geliyormuş. Bu konuda bir eğitimi olmayan Huh ise bir şekilde hep konuşulanları anlıyormuş gibi görünmeyi başarmış. Sonrasında Hiranoka iki yıl daha Seul Üniversitesi’nde kalmış ve Huh onun gözetiminde matematik yüksek lisansını yapmış. Uzmanlığı tekillik teorisi olan Hironaka’dan bu konuda pek çok şey öğrenmiş, Hironaka’nın tavsiye mektubuyla 2009’da Amerika’daki pek çok okulun doktora programına başvurmuş. Lisansı matematik olmadığı için ve yüksek lisansta aldığı az sayıdaki matematik dersindeki notları çok parlak olmadığı için, yalnızca Urbana-Champaign, Illinois Üniversitesi’nden kabul almış.
Doktorasına başlarken aklında çizgelerle ilgili sorular olan Huh bir şekilde çizgelerden tekillikler elde ederek, tekillikler kuramının yardımıyla çizgelerin özellikleri hakkında sonuçlara varabileceğini fark etmiş. Literatürü taradığında ise çizge kuramcılar için bu özelliklerin hala gizemli olduğunu, hatta bu konuda Read sanısı adıyla anılan açık bir soru olduğu görmüş. Genç matematikçi farkında olmadan Read sanısını kanıtlamış!
Kanıtı hakkında konuşma vermek için gittiği Michigan Üniversitesi’nden transfer teklifi alıp doktorasına orada devam eden Huh, yıllar içinde Read sanısının kanıtında kullandığı teknikleri ve fikirleri geliştirdi. Katz ve Ariprasito ile birlikte sanının çizgeleri de kapsayan daha genel matematik yapılar için, matroidler için olan versiyonunu kanıtlamayı başardılar. Rota sanısı olarak geçen bu iddiayı ispatlamak içinse cebirsel geometrideki Hodge teorisini tamamen kombinatorik olarak yeniden yorumlamaları gerekti. Bu çalışmalarından dolayı Ariprasito ve Huh 2019 yılında New Horizons in Mathematics ödülünü aldılar.
2018 yılında Brezilya’daki Uluslarası Matematik Kongresi’nde davetli konuşmacılardan olan June Huh’nun konuşmasını buradan izleyebilirsiniz. Matematik kariyerinde sıradışı bir yol izleyen Huh, matematik alanları arasında çizilen sınırların ne kadar da yapay olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Genç matematikçiye kariyerinde başarılar diliyoruz.
Not: Yazıdaki çoğu bilgi Quanta dergisinin ilgili yazısından alındı. İşin matematiğinden de bahseden yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
