Matematikçi deyince aklınıza kara tahtada çözümü bilinmeyen problemler üzerinde çalışan biri mi geliyor? Araştırma matematiğin önemli bir parçası, ama matematikçi olmak illa araştırmacı veya öğretmen olmayı gerektirmiyor. Köşemizin bu haftaki konuğu, matematik iletişimcisi ve stand-up sanatçısı Matt Parker’da da göreceğimiz gibi, tamamen kendi yolunu çizmek de mümkün.
Parker 1980 Avustralya doğumlu. Batı Avustralya Üniversitesi’nde matematik okuduktan sonra, önce Avustralya’da sonra İngiltere’de bir süre öğretmenlik yapıyor. Matematik anlayışını geliştirmek için okullarla çalışmaya, konuşmalar vermeye başlıyor. Stand-up gösterileri, YouTube videoları, radyo programları derken iş büyüyor ve Parker öğretmenliği bırakıp kariyerine matematik iletişimcisi olarak devam ediyor. Bu çılgın işten maaş aldığı bile oluyor: 2017’de Londra Queen Mary Üniversitesi’nde matematiği kitlelere duyurma bursiyeri olarak çalışıyor.
YouTube kanalında Parker’ın bu amaçla yaptığı birbirinden eğlenceli birçok çalışmasını bulabilirsiniz: Ordinaller, elipsin çevresi, i^i değeri gibi karmaşık matematik kavramların keyifli bir şekilde anlatımları, pi’yi hesaplamanın ilginç yolları (daireyi tartıp kilosuna bakmak mesela), oyun ve şans oyunlarının arkasındaki matematik hakkında bilgiler ve matematikle gerçek dünyanın beklenmedik kesişimleri (Broadway caddelerinin koordinat düzlemiyle karşılaştırılması veya 10.000 dominodan oluşan basit bir hesap makinesi gibi).
Belki de bu çalışmalardan en popüler olanı futbol topunun matematiği ile ilgili. Birleşik Krallık’ta futbol sahasını anlatan trafik levhasının üzerinde siyah ve beyaz altıgenlerle kaplı bir futbol topu resmi var. Oysa gerçek hayatta futbol topları altıgen ve beşgenlerden oluşuyor. Araya beşgenlerin serpiştirilmiş olması sadece bir tasarım tercihi değil, matematiksel bir zorunluluk. Şöyle düşünün: Bir köşe oluşması için orada birleşecek en az üç şekil lazım. Düzgün bir altıgenin bir iç açısı 120 derece olduğu için, bir köşede birleşebilecek altıgen sayısı en fazla üç tane. Üç taneyi birleştirince de açıların toplamı tam 360 dereceyi verdiğinden kapatamayacağımız düz bir yüzey oluşuyor. Yani düzgün altıgenleri birleştirerek banyo duvarınızı kaplayabilirsiniz ama bir futbol topu elde edemezsiniz!
İşte Matt Parker’ın keyifli çalışmalarından biri de bu hatalı resmi düzelttirmek için düzenlediği imza kampanyası: “Matematiksel olarak imkânsız olan trafik levhalarına hayır!”. Kampanya 20.000’den fazla imza toplayınca yetkililer ciddiye almak zorunda kalıyor ve cevap yazıyorlar. Ne yazık ki cevap olumsuz: Trafik işaretlerinin toplumun geometri anlayışını geliştirmek gibi bir amacı olmadığını iddia ediyorlar, tüm tabelaları yenilemenin masrafı da cabası (Merak ediyorsanız, Türkiye’de kullanılan trafik levhaları içinde bir halı saha levhası yok. İçinde top geçen sadece yeni öncelikli yaya yolu levhası var, ondaki top da beyaz bir daire).
El attığı başka bir iş de her satır sütun ve köşegenin toplamının aynı olmasının yanında, her koordinatı bir tam kare olan bir sihirli kare bulmayı denemek. Elde ettiği Parker karesi önemli bir sembol olarak popüler oluyor: Elinden geleni yapıp başarıya çok yaklaşmanın ama ulaşamamanın bir sembolü. Matematik hatalarının böyle sonuçları olabiliyor. Bu ve benzeri sonuçları anlattığı Humble Pi kitabı şu anda bildiğimiz kadarıyla Türkçeye çevrilme aşamasında, ilgilenenlere mutlaka tavsiye ediyoruz.
Kaynakça
- Matt Parker’ın YouTube kanalı: Stand-up Maths.
- Math Careers: Matt Parker, Maths communicator / stand-up mathematician.
