Bu hafta uzay yolculukları konusunda önemli çalışmaları olan ünlü matematikçi ve fizikçi Katherine Johnson’dan bahsedeceğiz. Şubat ayında 101 yaşında kaybettiğimiz Johnson’ın, aralarında Birleşik Devlet’te sivillere verilebilen en yüksek resmi ödüller olan Başkanlık Özgürlük Madalyası ve Parlemento Altın Madalyası da dahil çok sayıda ödülü var. NASA’da iki bina onun adını taşıyor.
Katherine Johnson 1918’de Amerika’nın Batı Virginia eyaletinde doğar. Kendini bildi bileli saymayı çok seven Johnson, yaşı gelip ablası ve abileri gibi okula gidebildiğinde çok mutlu olur. Sınıfları atlaya atlaya geçerek 10 yaşında liseye gitmeye hak kazanır. Kazanır kazanmasına da yaşadığı şehirde siyahi öğrencileri kabul eden okul yoktur.
Okulların bu şekilde ırklara göre öğrenci almasına izin veren, o dönemde Virginia eyaletinde uygulanıp federal yasalar tarafından da desteklenen “ayrı ama eşit” doktrinidir. Bu öğretinin “ayrı” kısmı siyahilere ayrı okullar, ayrı ulaşım olanakları hatta ayrı tuvaletler tahsis edilerek itina ile uygulanmaktadır, “eşit” kısmının uygulanmasında ise aynı hassasiyet gösterilmemektedir.
Çocukların eğitimine devam edebilmesi için, anneleri okul dönemlerini onlarla evlerinden 200 km mesafe uzakta bir şehirde geçirir. Katherine orada West Point Virginia State Lisesi’ne devam eder, oradan da burslu olarak West Point Virginia State Koleji’ne geçer. Bu süreçte onu etkileyen birçok öğretmenden ders alma şansı bulur, hatta üniversitedeki hocalarından biri sırf Katherine matematik konusunda araştırma yapabilmek için gerekli bilgilere sahip olsun diye programda olmamasına rağmen ona özel analitik geometri dersi bile açar.
Johnson 1937 yılında matematik ve Fransızca alanlarından çift diploma ile üniversiteden mezun olur. Bu noktada öğretmenlik dışında çok seçeneği yoktur, iki yıl sonra ise işi bırakarak James Goble ile evlenir. Üç çocuk sahibi Johnson, eşinin hastalanmasıyla çalışmaya geri döner, bir yandan ise NASA (o zamanki adıyla NACA) tarafından duyurulan bir pozisyona başvurur. (James Goble ne yazık ki 1956’da hastalığına yenik düşer. Katherine’in Jim Johnson’la yaptığı ikinci evliliği ise 2019’da Johnson’un ölümüne kadar -60 sene- devam edecektir)
1953’te NASA’da başladığında son derece rutin bir görevi vardır, çalıştığı kısımdaki kadınlar neredeyse hesap makineleri gibi sorgulamadan sadece verilen işlemleri yapmakla yükümlüdür, Johnson ise sorular sormayı hiç bırakmaz. Yeteneği, hevesi ve ısrarı ile birçok engeli aşar. Geçici olarak gönderildiği Uçuş Araştırmaları Bölümü’nde kalıcı olur, önceden kadınların alınmadığı bilgi toplantılarına girmeye başlar ve bölümlerinde bir rapora adını yazdırmayı başaran ilk kadın olur.
NASA’daki görevine 1986’ya kadar devam eder, bu süreçte 26 makale yazar ve pek çok önemli projede rol alır. Uzaya giden ilk insanlı hava aracı, yörüngedeki ilk insan, aya insan gönderilen Apollo projesi bunların arasındadır. Yörüngedeki ilk insan olan Glenn, bu riskli yolculuğa çıkmadan önce hesapların Johnson tarafından kontrol edilmesini özel olarak rica eder, eğer ondan onay gelirse sonuçlara güvenecektir. Emekli olmadan Mars’a yolculuk planları üzerinde bile çalışma fırsatı olur.
Katherine Johnson hakkında daha çok bilgi almak isteyenlere, Margot Lee Shetterly’nin kaleme aldığı Hidden Figures kitabını tavsiye ediyoruz. NASA’da önemli rol oynayan üç siyahi kadın matematikçiyi anlatan kitap, aynı isimle bir filme de konu olmuş (Dilimize Gizli Sayılar ismiyle çevrilen bu filmden 6. nüshamızda bahsetmiştik).
Kaynakça
- MacTutor Matematik Tarihi Arşivi: Katherine Johnson.
- Visionary Project: Katherine Johnson.
- Nasa, Katherine Johnson: The Girl Who Loved To Count, Kasım 2015.
- Nasa, Katherine Johnson: A Lifetime of STEM, Şubat 2020.
