Oxford üniversitesinde görevli İngiliz matematikçi Sir Andrew John Wiles (1953- )’ın uzmanlığı sayılar kuramı. 350 yıl boyunca çözülememiş bir soru olarak kalmış Fermat’nın Son Teoremi’ne verdiği kanıtla bilinen matematikçi, aynı zamanda 2016 Abel ödülüne layık görüldü.
Lisans derecesini 1974’te Oxford’dan alan Wiles, 1980 yılında doktorasını Cambridge’de tamamladıktan sonra Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsü’ne gitti ve ertesi yıl Princeton’da matematik bölümünde çalışmaya başladı. Kariyerinde prestijli eğitim ve araştırma kurumlarından IHES, ENS ve Oxford’da ziyaretçi olarak bulundu ve 2011 yılından beri Oxford üniversitesinde çalışıyor.
Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi ile karşılaşması ise henüz 10 yaşındayken, eve dönerken uğradığı kütüphanedeki bir kitap sayesinde olmuş. 10 yaşındaki bir çocuğun bile anlayabileceği kadar basit bir ifadeye sahip, ancak kimsenin kanıtlayamadığı bir teorem küçük Wiles’ı çok etkilemiş, bu teoremi kanıtlayan ilk kişi olmak istemiş. Ancak matematik bilgisi az olduğu için bu hayalinin peşinde koşmaya asıl 33 yaşında, Ken Ribet’in epsilon sanısını kanıtlamasıyla başlamış. Bu sanıyı Gerhard Frey daha önce Fermat’nın Son Teoremi ile ilişkilendirmişti.
1986 yılında, Gerhard Frey, Jean-Pierre Serre ve Ken Ribet’ın başarıyla kaydettiği ilerlemelerin sonucunda Fermat’nın Son Teoremi’nin, Taniyama-Shimura-Weil sanısının (günümüzde modülerlik teoremi) bir sonucu olarak doğru olacağı anlaşılmıştı. Bu sanı, Wiles’ın uzmanlık alanı olan eliptik eğriler ile ilişkiliydi. Zamanının pek çok matematikçisi ise bu sanıyı kanıtlamanın imkansıza yakın olduğu görüşündeydiler. Çocukluğunda kurduğu hayalin de etkisiyle Wiles, bu sanının kanıtı üzerinde gizlice çalışmaya başladı.
6 yıl boyunca bütün araştırma zamanını bu probleme ayıran Wiles’ın bu durumundan sadece karısı haberdardı. Başkalarına belli etmemek için daha önceden yaptığı çalışmaları parça parça zamana yayarak yayınlıyordu. Sonunda 1993 Haziranında Cambridge’deki bir konferansta sıradan bir başlığa sahip üç konuşma verdi, ve son konuşmasında Taniyama sanısının genel bir halini kanıtladığını, bunun sonucu olarak da Fermat’nın Son Teoremi’nin doğru olması gerektiğini söyledi.
Maalesef aynı yılın Ağustos ayında kanıtın bir kısmında bir hata bulundu. Wiles bu hatanın etrafından dolaşmak için bir yıl daha çalıştı, ve sorunu çözen fikrin aklına 19 Eylül 1994’te geldiğini söylüyor. Wiles’ın orijinal makalesi ve eski öğrencisi Richard Taylor ile birlikte yazdıkları, ilk önerilen kanıttaki hatayı gideren bir makale kanıtı tamamladı.
Kanıtı yaptığı 1994 yılında Wiles 41 yaşında olduğu için ve Fields madalyası 40 yaşın altındaki matematikçilere verildiği için bu ödülü alamasa da, Uluslararası Matematik Birliği onun yerine geçmesi için kendisini gümüş bir plaka verdi. Wiles’ın aldığı pek çok ödül var, bunlara 2000 yılında aldığı İngiliz İmparatorluğu Şovalyelik Nişanı da dahil.
Fermat’nın Son Teoremi geçtiğimiz yüzyıllarda modern cebirin gelişmesindeki önemli sebeplerden biri ve kanıtı oldukça ilginç bir hikayeye sahip. Simon Singh’in bu konuda yazdığı kitap Sabir Yücesoy’un çevirisiyle Pan yayınlarından çıkmış, ancak kitabın şu an satışı görünmüyor. Belki yayınevi bir talep olduğunu görürse yeniden basmayı düşünebilir. Kanıt ilginizi çekiyorsa orijinal makalelerin dışında Wiles’ın kanıtı hakkında AMS Notices’te yayınlanmış bu yazıyı, ya da Nigel Boston’un lisansüstü öğrencilere verdiği dersin notlarını okuyabilirsiniz.
