Bu haftaki konuğumuz Olga Taussky-Todd, matris teorisi ve sayı teorisi alanında önemli çalışmalar yapmış, 300 civarı makale yazmış ve çok sayıda doktora öğrencisi yetiştirmiş. Gelin daha lise yıllarında sayı teorisi çalışmaya karar veren Taussky’nin yolculuğunu hep beraber takip edelim.
Taussky, 1906’da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nda üç kız kardeşin ortancası olarak dünyaya gelir. Çeşitli ülkelere seyahat edip kimya alanında endüstriyel danışmanlık yapan babasının işleri Birinci Dünya Savaşı sırasında sekteye uğrar. Aile Avusturya’nın kuzeyindeki Linz kentine taşınır ve babası oradaki sirke fabrikasının müdürlüğünü üstlenir. Kıtlık yıllarıdır ve bazen yeterli yiyecek bulamadıkları olur. 1918 yılında savaşın bitimiyle yiyeceğe ulaşım kolaylaşır. Bir başka değişim de Taussky ailesinin kendilerini yeni kurulmuş Çekoslovakya’nın vatandaşı olarak bulmaları olur. Babası seyahat ettiği eski işine geri dönme olanağı bulur, ne var ki bu yolculuklar onun sağlığını zorlar ve Taussky lise son sınıftayken babası hayatını kaybeder.
Lisedeyken boş vakitlerinde tam sayılarla ilgili hesaplar yapan ve kariyerini bunlar üzerine kurmak isteyen Taussky’i şimdi zor bir karar beklemektedir. Hayallerinin peşinden giderek matematik okumak mı yoksa kimyayı seçip babasının eski işini yaparak ailesine hızlı bir şekilde maddi destek olmak mı? Sonuçta, kimya eğitimi almış ablasının babasının işlerini devam ettirebilmesi ona biraz özgürlük verir; o da 1925’te hem kimya hem matematik okuma planıyla Viyana Üniversitesine başlar.
Üniversitelerinde sayı teorisi alanında çalışan tek hoca olan Philip Furtwängler ile tez çalışmalarına başlar. Furtwängler onu yeni gelişmekte olan sınıf cisim kuramına yönlendirir. Çevresinde benzer çalışma yapan insanlar olmaması ve doktora hocasıyla pek görüşememesi nedeniyle, doktora deneyimi çok zorlu geçer. Kendisini zaman zaman çaresiz hissetmekle beraber tezini yazmayı başarır. Bu yaşadıklarının ona iki getirisi olur: Biri bu alanda çalışan az kişiden biri olması sayesinde Hilbert’in sayı teorisi makalelerinin editörlüğünü yapacağı prestijli bir pozisyon bulması, diğeri ise ilerde kendi doktora öğrencilerini yetiştirirken yaşadığı bu zorlukları hatırlayarak onları desteklemesi, ilgili ve özenli bir hoca olmasıdır.
Göttingen’de Hilbert’in makaleleri üzerine çalıştığı bu süreçte dönemin başka ünlü matematikçileriyle de vakit geçirme fırsatı olur. Diferansiyel denklemler dersinde Richard Courant’ın (kendisinden 57. nüshamızda bahsetmiştik) asistanlığını yapar, konu o dönemde ilgisini çekmese de savaş sırasında aerodinamik ile ilgili çalışırken işine yarayacaktır. Tanışma fırsatı bulduğu bir başka isim de Emmy Noether’dir. Göttingen’deki pozisyonu bittikten sonra Viyana Üniversitesi’ne dönüp orada kimi zaman gönüllü, kimi zaman da cüzi maaşlarla çalışan Taussky, sonrasında Noether ile Pennsylvania Bryn Mawr Koleji’nde tekrar karşılaşacaktır.
Bryn Mawr’daki pozisyonu bittikten sonra, üç yıl boyunca istediği konuda çalışmasına olanak tanıyan Girton bursunu almaya hak kazanır ve İngiltere’ye geçer. İkinci Dünya Savaşı çıktığında, kendisi de matematikçi olan John Todd ile evlenmiş ve Belfast’ta Queen’s Üniversitesinde çalışmaktadır. Genç çift kendilerini birden savaş ile ilgili çalışmaların içinde bulurlar, Taussky’nin yeni pozisyonu Ulusal Fizik Laboratuvarında aerodinamik ile ilgili araştırmalar yapmaktır. Bu süreçte matris teorisi hakkında çok fazla bilgi edinme fırsatı bulur. Bu onun sayı teorisinden sonra ikinci alanı olacaktır.
Savaş sonrasında eşiyle beraber uzun bir süre Amerika Ulusal Standartlar Bürosunda çalışırlar. Matematik danışmanı olarak çok geniş bir iş tanımı vardır, bir yandan kendi araştırmasına devam ederken bir yandan gelen misafirlerle çalışır, yazılan makalelere hakemlik eder ve büroya gelen mektupları cevaplar. Buna ek olarak doktora sonrası araştırmacılar için bir burs programı başlatır ve kapsamlı bir çalışma olan Handbook of Physics (Fiziğin Elkitabı) kitabı için matematik bölümleri yazar. Büroda yaklaşık 10 yıl sürdürdüğü işinden keyif almakla beraber, Caltech’ten gelen teklifi kabul ettiğinde özüne –akademik hayata- döndüğünü hisseder.
Taussky 1957’den 1977’deki emekliliğine kadar Caltech’te kalır. Pozisyonu ders vermesini gerektirmediği halde gönüllü olarak her dönem ders vermeyi seçer. Bir yandan da matris ve sayı teorisi alanlarındaki araştırmalarına devam eder ve doktora öğrencileri yetiştirir. Öğrencilerinden ve çalışma arkadaşlarından bazılarının 1997’de kaybettiğimiz Taussky ile ilgili anılarına buradan ulaşabilirsiniz.
Kaynakça
- ChandlerDavis, Remembering Olga Taussky-Todd, AWM Bülteni, Şubat 1996.
- MacTutor Matematik Tarihi Arşivi: Olga Taussky-Todd.
- Olga Tausky-Todd, AutobiographicalEssay, Mathematical people, A K Peters, 2008.
- Olga Taussky, How I became a torchbearer for matrix theory,American Mathematical Monthly, 1988.
- E. H. Luchins, M. A. McLoughlin, InMemoriam: Olga Taussky-Todd, Notices of the AMS, Ağustos 1996.
