Matematikte kolay anlaşılabilmeleri ama nesillerce çözülememeleriyle neredeyse efsane haline gelen açık sorular var. Kolumuzun uzanabildiği noktanın hemen ötesinde gibi görünen bu soruların çekimine kapılmak çok kolay. Göz önündeki matematikçilerin ve önemli dergilerin posta kutuları bu önemli sorulardan biri veya birkaçını çözdüğünü iddia eden kişilerin e-postalarıyla dolup taşıyor: Lise öğrencilerinden amatörlere, öğretmenlerden genç matematikçilere bir çok kişi hatalı kanıtlarını paylaşıyorlar. Oysa böyle sorularda ilerleme, neredeyse her zaman önemli matematikçiler ve birbirinin üzerine inşa edilen karmaşık sonuçlar içeriyor. Bu haftaki konuğumuz Yitang Zhang, işte bu hayalleri besleyen istisnalardan. İkiz asallar sanısıyla ilgili bulduğu beklenmedik sonuç şimdiden bir filme konu oldu bile.
Yitang Zhang bir matematikçi matematikçi olmasına ama bu kanıtına kadar çok başarılı bir kariyeri olduğu söylenemez. 1955 yılında Çin’in Pinghu şeklinde dünyaya gelen Zhang’ın ilk gençlik yılları zorlu geçiyor. Çin’deki politik çalkantılar yüzünden liseyi okuyamayan Zhang, uzun süre boyunca tarlada çalışıyor. Bir yandan fırsat buldukça lise müfredatını öğrenerek üniversite sınavlarına hazırlanıp, 23 yaşında matematik okumak üzere Pekin Üniversitesine gidiyor. Oradan, hocalarının da desteğiyle, lisansüstü eğitimi için Amerika’daki Purdue Üniversitesine geçiyor.
Ne yazık ki doktora hocası Tzuong-Tsieng Moh ile işler iyi gitmiyor. Mezun olmasına rağmen araları kötü olarak ayrılıyorlar ve Zhang basılmış makalesi veya hocasından tavsiye mektubu olmayan bir matematikçi adayı olarak uzun süre iş bulamıyor (T. T. Moh’un bu süreci kendi bakış açısından anlattığı oldukça garip bir yazısı var). 7 yılını, aralarında bir sandviç zincirinde çalışmak da olan geçici işlerle geçirdikten sonra, New Hampshire Üniversitesinde sadece ders anlatmasını gerektiren ve bir kalıcılığı olmayan bir pozisyon buluyor. 12 yıl bu pozisyonda devam ettikten sonra 2013’te Annals of Mathematics dergisine yolladığı makale ile birden popüler oluyor.
5 ve 7 gibi aralarındaki fark 2 olan asallara ikiz asallar diyoruz. Bu şekilde sonsuz çift olup olmadığı sorusu, matematikteki en popüler açık sorulardan. Üstelik sadece farkı iki olan değil, farkı 4 olan, 6 olan, 8 olan asal sayı çiftlerinin de sayısının sonsuz olduğu düşünülüyor (aralarındaki fark 3 olan ise sadece tek bir çift var!). Yitang Zhang çalışmasında, büyük bir H sayısı için (70 milyon civarında), aralarındaki fark H’nin altında olan sonsuz çift asal olduğunu gösteriyor. Bu ikiz asallarla ilgili savı kanıtlamamakla beraber, H’den küçük çift sayılardan en az biri için böyle sonsuz çift olduğu anlamına geliyor ve bu soru üzerinde uzun süredir kaydedilen en önemli ilerleme. Sonrasında bayrağı matematikteki önemli sorularla toplu halde uğraşmayı hedefleyen Polymath projesi devralıyor. Terrance Tao’nun da dahil olduğu bir grup matematikçi, beraber çalışarak bu katsayıyı 246’ya indirmeyi başarıyorlar. Yazarı D. H. J. Polymath olarak geçen makaleyi burada bulabilirsiniz.
Tabii ki bu çalışmanın Zhang’ın kariyerine de çok büyük etkisi oluyor. Çalıştığı üniversitede hemen profesörlüğe yükseltiliyor ve bir dönem için İleri Araştırmalar Enstitüsüne davet ediliyor. Aralarında “deha bursu” olarak bilinen Macarthur ödülü de olmak üzere bir çok ödül kazanıyor. Sayısız habere konu oluyor, röportajlar veriyor, hatta hakkında bir belgesel çekiliyor (Counting from Infinity isimli bu belgeselden 51. nüshamızda bahsetmiştik). Zhang’ın kendi ağzından hayat hikayesini de içeren belgesele buradan ulaşabilirsiniz.
Kaynakça
- Alec Wilkinson, The Pursuit of Beauty, The New Yorker, Şubat 2015.
- Thomas Lin, After Prime Proof, an Unlikely Star Rises, Quanta Magazine, Mayıs 2015.
- Erica Klarreich, Unheralded Mathematician Bridges the Prime Gap, Quanta Magazine, Mayıs 2013.
